معاینهٔ فیزیکی و غربالگری

در معاینهٔ فیزیکی، رفتار کودک و پاسخ والد را بسنجید؛ علائم حیاتی و نشانه‌های دیسمورفیک را بررسی کنید؛ و از ابزارهای استاندارد برای غربالگری بهره ببرید.

معاینهٔ فیزیکی فرصتی دیگر برای مشاهدهٔ سازگاری کودک با درخواست‌های متخصص سلامت و پاسخ والدین است. هم‌زمان، علائم حیاتی (Vital Signs)، نشانه‌های دیسمورفیک (Dysmorphic Features)، معاینهٔ نورولوژیک و وضعیت روانی (Mental Status Examination) می‌توانند سرنخ‌هایی دربارهٔ نگرانی‌های اجتماعی–عاطفی بدهند. 

در کنار شرح‌حال  دوره ای ، استفاده از ابزارهای استانداردِ غربالگری به سنجش معتبرتر و پیگیری روند کمک می‌کند

 توصیه انجمن طب اطفال امریکا : غربالگری استاندارد اوتیسم در ۱۸ و ۲۴ ماهگی

 معاینهٔ فیزیکی؛ چه چیزهایی را رصد کنیم؟

رفتار کودک و سبک پاسخ والد

• همکاری/اضطراب/سرکشی: آیا کودک همکاری می‌کند یا بیش‌ازحد مضطرب یا چالشگر/نافرمان (Defiant) است؟

• نقش والد:حمایت‌گر و تشویق‌کننده است یا بیش‌محافظه (Overprotective) یا اجباری/قهرآمیز (Coercive)؟

 علائم زیستی و نشانه‌های جسمی

• علائم حیاتی: فشار خون/نبض بالاتر از انتظار بدون علت آشکار → استرس محتمل.

• ویژگی‌های دیسمورفیک (Dysmorphic Features): نشانه‌های ظریف اختلالات ژنتیکی که ممکن است با تأخیرهای تکاملی (از جمله اجتماعی–عاطفی) همراه باشند.

• معاینهٔ نورولوژیک و وضعیت روانی (Neurologic & MSE): شواهدی در حمایت/تبیین نگرانی‌ها.

• ایمنی و صدمات: نشانه‌های آسیب تصادفی/عمدی/خودایجاد (Self-Inflicted) را بررسی کنید.

 غربالگری رفتاری–هیجانی (Behavioral–Emotional Screening)

چرا ابزار استاندارد؟
اگرچه می‌توانید از مصاحبه یا پرسش‌نامهٔ خودساخته استفاده کنید، اما ابزارهای استاندارد منتشرشده مزایای مهمی دارند:

• مقایسه با هنجارهای ملی (National Norms)

• امکان مقایسهٔ پاسخ چند مشاهده‌گر (والد/مربی/خودِ کودک)

• کمّی‌سازی تغییرات در زمان و مستندسازی روند

ترکیب بهینه:

• شرح‌حال فاصله‌ای (همان‌گونه که در بخش‌های قبل آمد) + یک پرسش‌نامهٔ استاندارد در صورت وجود نگرانی.

• در برخی مقاطع کلیدی ویزیت‌های سلامت، اجرای روتین یک ابزار استاندارد برای کودک و/یا مراقب می‌تواند سودمند باشد.

نمونهٔ توصیهٔ راهنماها: آکادمی اطفال آمریکا (AAP) → غربالگری استاندارد اوتیسم در ۱۸ و ۲۴ ماهگی (مثلاً M-CHAT-R/F).

 نمونه ابزارهای رایج (برای آگاهی و انتخاب)

این‌ها نمونه‌اند؛ انتخاب نهایی را با توجه به سن، هدف، زمان و منابع انجام دهید.

• M-CHAT-R/F (Modified Checklist for Autism in Toddlers, Revised with Follow-Up)   شانزده تا 30 ماه: غربالگری ASD.

• ASQ:SE-2 (Ages & Stages Questionnaires: Social-Emotional, 2nd Ed.) – تولد تا ۶۰ ماه: عملکرد اجتماعی–عاطفی.

• SDQ (Strengths and Difficulties Questionnaire)  چهار تا ۱۷ سال: نقاط قوت/مشکلات رفتاری–هیجانی.

• PSC (Pediatric Symptom Checklist) چهار تا ۱۷ سال: غربالگری کلی مشکلات روانی‌اجتماعی.

• CBCL (Child Behavior Checklist) – نسخه‌های سنی مختلف: پروفایل گستردهٔ رفتار/هیجان بر اساس گزارش والد/معلم.

 چک‌لیست‌های سریع برای مطب

A) چک‌لیست مشاهده در معاینهٔ فیزیکی

• ☐ همکاری کودک / اضطراب / نافرمانی (شدت: ۰–۳)

• ☐ سبک والد: تشویق‌گر ☐ بیش‌محافظه ☐ قهری ☐

• ☐ علائم حیاتی بالاتر از انتظار بدون علت طبی واضح

• ☐ نشانه‌های دیسمورفیک ظریف نیازمند بررسی ژنتیک/رشد

• ☐ نورولوژیک/MSE: یافته‌های مرتبط با نگرانی اجتماعی–عاطفی

• ☐ نشانه‌های آسیب تصادفی/عمدی/خودآسیب

B) چک‌لیست تصمیم‌گیری غربالگری

• ☐ نگرانی والد/مربی/کودک ثبت شد

• ☐ ابزار مناسب سن/هدف انتخاب شد (مثلاً ASQ:SE-2 / SDQ / PSC)

• ☐ در ۱۸ و ۲۴ ماه غربالگری ASD با M-CHAT-R/F انجام/برنامه‌ریزی شد

• ☐ برنامهٔ پیگیری: امتیاز پایه، موعد تکرار، معیارهای تغییر

نکات عملی (Clinical Pearls)

• Explain & Normalize: قبل از پرسش‌نامه، فلسفهٔ غربالگری را کوتاه توضیح دهید تا مقاومت کاهش یابد.

• Multi-Informant: در صورت امکان، از چند منبع (والد/معلم/خودکودک) داده بگیرید.

• Trend over Time: یک امتیاز واحد «تشخیص» نیست؛ روند را رصد کنید.

• Act on Red Flags: نمرات بالا/نگرانی‌های جدی → ارزیابی دقیق‌تر/ارجاع.

FAQ (پرسش‌های پرتکرار)

آیا علائم حیاتی می‌توانند صرفاً نشانگر اضطراب مطب باشند؟
بله؛ ولی اگر مکرراً بالاتر از حد انتظار و نامتناسب با وضعیت بالینی‌اند، بررسی بیشتر لازم است.

ابزار خودساخته‌ام را کنار بگذارم؟
نه لزوماً؛ اما ابزار استاندارد امکان مقایسهٔ هنجاری و پیگیری دقیق روند را می‌دهد—اغلب برای تصمیم‌سازی بالینی/ارجاع ضروری‌تر است.

اگر پرسش‌نامه با گزارش والد ناهمخوان بود؟
به چندمنبعی‌کردن (معلم/مشاهدهٔ بالینی/خودکودک) و بازآزمایی فکر کنید؛ تعارض اطلاعاتی خود یک یافتهٔ بالینی است.